Klauzule abuzywne – co to takiego?
Klauzule abuzywne to niedozwolone postanowienia umowne, które rażąco naruszają interesy konsumentów i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Są one szczególnie znane z tzw. spraw frankowych, gdzie masowe unieważnienia umów wynikały z takich właśnie klauzul.
Czy WIBOR może być oceniany pod kątem abuzywności?
Zgodnie z art. 385 [1] kodeksu cywilnego, postanowienia umowy z konsumentem, które nie były uzgodnione indywidualnie i które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, mogą być uznane za nieuczciwe. Aby WIBOR mógł być oceniany pod tym kątem, muszą być spełnione następujące warunki:
Status konsumenta
Osoba korzystająca z umowy musi być konsumentem.
Brak indywidualnych uzgodnień
Postanowienie nie może być uzgodnione indywidualnie, tzn. konsument nie miał rzeczywistego wpływu na jego treść.
Przyjęcie ze wzorca umownego
Postanowienie musi pochodzić z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez bank.
Nie dotyczy świadczenia głównego
Postanowienie nie może dotyczyć głównego świadczenia, chyba że jest sformułowane niejednoznacznie.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami
Postanowienie musi być sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszać interesy konsumenta.
Status konsumenta
Konsument to osoba fizyczna, która zawiera umowę niezwiązaną bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą.
Sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów konsumenta
Banki mają obowiązek informować konsumentów w sposób jasny i zrozumiały o wszystkich aspektach kredytu, w tym o zmiennym oprocentowaniu i jego wpływie na zobowiązania. Brak takiej informacji może być uznany za naruszenie dobrych obyczajów.
Obowiązek informacyjny banku
Banki muszą dostarczyć konsumentom wystarczających informacji, aby mogli podjąć świadomą decyzję. Obowiązek ten jest regulowany m.in. przez Rekomendację S z 2013 roku, która nakłada na banki obowiązek informowania o całkowitym koszcie kredytu i ryzykach związanych z zmiennym oprocentowaniem.
Niejednoznaczność WIBOR-u
WIBOR określa główne świadczenie w umowie kredytowej, czyli odsetki. Aby móc go ocenić pod kątem abuzywności, musimy wykazać jego niejednoznaczność. Problematyka WIBOR-u jest złożona, ale można argumentować, że postanowienia dotyczące jego ustalania nie są jasne i zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta.
Przykłady orzeczeń TSUE
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wielokrotnie podkreślał, że umowy muszą być formułowane w sposób prosty i zrozumiały, aby konsument mógł ocenić konsekwencje ekonomiczne. Przykładowo:
- Wyrok TSUE z 30.04.2014 r., C-26/13: Postanowienia muszą być konstruowane tak, aby przeciętny konsument mógł zrozumieć, jak będzie kształtować się jego zobowiązanie.
- Wyrok TSUE z 9.07.2015 r., C-348/14: Konsument musi mieć możliwość oceny kosztu usługi finansowej na podstawie jednoznacznych i zrozumiałych kryteriów.
Praktyka a rzeczywistość
W praktyce kredytobiorcy często nie są odpowiednio informowani o ryzykach związanych ze zmiennym oprocentowaniem. To, czy bank wywiązał się z obowiązku informacyjnego, będzie oceniane przez sąd na podstawie momentu zawarcia umowy i dostępnych wtedy informacji.
Co może zrobić konsument?
Konsument może kwestionować postanowienia umowy dotyczące WIBOR-u, jeśli uzna, że były one niejednoznaczne i rażąco naruszały jego interesy. Sąd będzie oceniać, czy bank odpowiednio wyjaśnił mechanizmy działania WIBOR-u i jego wpływ na zobowiązania kredytobiorcy.
Podsumowanie
Kwestionowanie WIBOR-u pod kątem abuzywności jest możliwe, ale wymaga spełnienia określonych warunków.