WIBOR jest niezgodny z Rozporządzeniem BMR z kilku powodów. Rozporządzenie BMR, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r., określa zasady opracowywania wskaźników referencyjnych oraz standardy nadzoru nad instytucjami, które się tym zajmują.
Oto główne powody, dlaczego WIBOR może nie spełniać wymogów tego rozporządzenia:
1. Brak oparcia na rzeczywistych transakcjach
Rozporządzenie BMR wymaga, aby wskaźniki referencyjne były opracowywane na podstawie rzeczywistych transakcji na danym rynku, co ma zapewnić ich dokładność i wiarygodność. Artykuł 11(1) BMR mówi, że dane wejściowe do opracowywania wskaźników referencyjnych powinny pochodzić z rzeczywistych transakcji, jeżeli to możliwe:
„Administrator, w miarę możliwości i tam, gdzie jest to stosowne, wykorzystuje dane wejściowe pochodzące z rzeczywistych transakcji na rynku.„
W przypadku WIBOR, wartość wskaźnika jest ustalana na podstawie deklaracji banków dotyczących ich kosztów pozyskania funduszy, a nie na podstawie rzeczywistych transakcji na rynku międzybankowym. To może prowadzić do sytuacji, w której WIBOR nie odzwierciedla faktycznych warunków rynkowych, co jest sprzeczne z zasadą przejrzystości i wiarygodności określoną w BMR.
2. Możliwość manipulacji
Rozporządzenie BMR zakłada, że wskaźniki referencyjne muszą być odporne na manipulacje. Artykuł 11(4) BMR mówi, że administrator wskaźnika powinien mieć wdrożone skuteczne systemy i procedury, aby zapobiegać manipulacjom:
„Administrator zapewnia, aby istniały odpowiednie mechanizmy kontroli, systemy i procedury mające na celu zapobieganie manipulacjom oraz wykrywanie i zgłaszanie nieprawidłowości.”
Skoro banki, które uczestniczą w fixingu WIBOR, mają bezpośredni interes finansowy w wysokości wskaźnika, istnieje ryzyko manipulacji wartościami przekazywanymi do obliczeń. Taki konflikt interesów podważa wiarygodność WIBOR i wskazuje na możliwość manipulacji, co jest sprzeczne z wymogami BMR.
3. Przejrzystość i dostęp do danych
Rozporządzenie BMR podkreśla również konieczność przejrzystości w procesie ustalania wskaźników referencyjnych. Artykuł 13(1) BMR wymaga, aby administrator wskaźnika publicznie udostępniał metodologię wykorzystywaną do jego obliczania oraz wszelkie istotne dane wejściowe:
„Administrator udostępnia publicznie, na swojej stronie internetowej lub w inny sposób, informacje dotyczące metodologii wykorzystywanej do ustalania wskaźnika referencyjnego, w tym danych wejściowych oraz wszelkich znaczących zmian tej metodologii.”
Kredytobiorcy często nie mają dostępu do danych wejściowych, na podstawie których obliczany jest WIBOR, co jest sprzeczne z wymogami przejrzystości określonymi w BMR. Brak dostępu do tych informacji uniemożliwia kredytobiorcom weryfikację, czy wskaźnik jest obliczany prawidłowo i zgodnie z rzeczywistymi warunkami rynkowymi.
Orzeczenia TSUE
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w swoich orzeczeniach często podkreśla konieczność ochrony konsumentów oraz zapewnienia transparentności i uczciwości w umowach finansowych. W orzeczeniu C-126/12 (Kásler i Káslerné Rábai) TSUE podkreślił, że warunki umowy muszą być jasne i zrozumiałe dla konsumenta, a brak przejrzystości może prowadzić do uznania klauzul za nieuczciwe.
W kontekście WIBOR, brak przejrzystości i możliwość manipulacji jest podstawą do uznania wskaźnika za niezgodny z wymogami prawa unijnego, co może prowadzić do podważenia ważności umów kredytowych opartych na tym wskaźniku.
Podsumowując, WIBOR może być uznany za niezgodny z Rozporządzeniem BMR ze względu na brak oparcia na rzeczywistych transakcjach, ryzyko manipulacji oraz brak przejrzystości w procesie jego ustalania. Takie praktyki są nieuczciwe oraz sprzeczne z zasadami ochrony konsumentów wyrażonymi w orzeczeniach TSUE